Zachman - Van Haren

Introductie

Het Zachman Framework heeft een welhaast legendarische status verworven. Reden hiervoor is dat John Zachman met zijn framework in 1987 aan de basis heeft gestaan van het vakgebied enterprise-architectuur. Zachman was de eerste die een holistische aanpak voorstelde in zijn beroemde artikel ‘A framework for information systems architecture’ [Zachman, 1987]. Vandaag de dag behoort het Zachman Framework nog steeds tot verplichte kost voor alle architecten en zijn er duizenden mensen die wereldwijd van het framework gebruikmaken in hun dagelijkse werk. Er is recent een nieuwe versie van dit raamwerk uitgebracht. Deze update kan gezien worden als een ‘maintenance update’: kleine zaken zijn aangepast en toegevoegd maar de basis van het framework staat nog steeds.

Definitie van architectuur

Er is niet echt een architectuurdefinitie te vinden in het werk van Zachman. In zijn eerste publicatie [Zachman, 1987] beschouwt Zachman architectuur als een logisch construct voor het definiëren en beheersen van interfaces en de integratie van alle componenten van een systeem. Architectuur vond hij toen noodzakelijk, omdat decentralisatie zonder structuur tot een chaos leidt.

Zachman beschouwt architectuur heden ten dage als een set van descriptieve representaties van een enterprise [Zachman, 2008]. Het Zachman Framework wordt daarbij gezien als de fundamentele structuur voor enterprise-architectuur die de totale set van descriptieve representaties bevat voor het beschrijven van een enterprise. Enterprise-architectuur wordt door Zachman gezien als de beslissende factor om in dit informatietijdperk, waarin enterprises steeds complexer worden en steeds meer onderhevig zijn aan verandering, te overleven.

Geschiedenis

Zoals bij de introductie reeds is vermeld, wordt John Zachman beschouwd als de grondlegger van enterprise-architectuur sinds zijn in 1987 verschenen artikel [Zachman, 1987]. In dit artikel spreekt Zachman over information systems architecture en nog niet over enterprise-architecture. Ook het aantal ‘kolommen’ in het raamwerk was in deze versie nog beperkt: alleen het ‘wat’, het ‘hoe’ en het ‘waar’. Pas in latere versies zijn daar het ‘wie’, het ‘wanneer’ en het ‘waarom’ aan toegevoegd en is het raamwerk geworden tot wat nu is [Zachman, 2008].

Ondanks het feit dat het raamwerk oorspronkelijk in 1987 werd geïntroduceerd, is het heden ten dage nog steeds actueel en wordt het veel en vaak gebruikt.

Beschrijving

Het Zachman Framework is weergegeven in figuur 1. Het framework bestaat uit zes rijen en zes kolommen. De kolommen bevatten vragende voornaamwoorden: wat, hoe, waar, wie, wanneer en waarom. Deze zijn afkomstig uit de communicatieleer. De rijen vinden hun oorsprong in de reïficatieleer, waarbij iets abstracts getransformeerd

Figuur 1 Zachman Framework.

wordt naar iets concreets: van identificatie via definitie, representatie, specificatie, configuratie tot uiteindelijk instantiatie. Het resultaat is een classificatieschema bestaande uit cellen waarmee een enterprise in samenhang kan worden beschreven.

De rijen in het raamwerk representeren verschillende stakeholderviews: van strateeg naar gebruiker. Dat is op zich nuttig, omdat een architect met verschillende stakeholders te maken heeft waarvoor hij verschillende views op zijn architectuur moet ontwikkelen. Het is echter ook interessant om te constateren dat architecten een rijvormen in het raamwerk, waarbij het lijkt alsof alleen de daar genoemde representaties tot zijn werkveld behoren.

Positionering

Het Zachman Framework is een ontologie, een classificatieschema. Het is geen methode die aangeeft langs welke stappen je een enterprise-architectuur beschrijft of implementeert. Het Zachman Framework biedt een structuur en geen proces.

Wat opvalt, is dat enterprise-architectuur vooral gezien wordt als iets descriptiefs. Van abstract naar concreet wordt de enterprise gerepresenteerd in diagrammen en beschrijvingen. Zachman heeft geen aandacht voor de meer prescriptieve manier van architecturen met ontwerpprincipes als uitingsvorm.

Afgebeeld op het vergelijkingsmodel maakt heel duidelijk dat het Zachman Framework in het geheel niet scoort op ondersteuningswijze, op representatie- en model- leerwijze en op werkwijze. Dit is te zien in figuur 2. Het is niet verwonderlijk dat het Zachman Framework het hoogst scoort op denkwijze. Op gebruikswijze en beheer- en exploitatiewijze leverancier en beheer- en exploitatiewijze gebruiker scoort het gemiddeld.

Figuur 2 Zachman gepositioneerd op het vergelijkingsmodel.

Denkwijze

Het Zachman Framework is ontstaan vanuit de overtuiging dat enterprise-architectuur noodzakelijk is om de complexiteit te kunnen beheersen die een gevolg is van de continue stroom aan veranderingen in een organisatie.

Beheer- en exploitatiewijze leverancier

Zachman International is eigenaar van het Zachman Framework en biedt de volgende certificeringsmogelijkheden:

Voor methodologiën die voldoen aan het Zachman
Voor tools die voldoen aan het Zachman
Voor enterprise-architecten die voldoen aan bepaalde

Zachman International biedt in samenwerking met andere organisaties diverse opleidingen op het gebied van enterprise-architectuur.

Het Zachman Framework for Enterprise Architecture is als e-book verkrijgbaar via de website van Zachman International.

Beheer- en exploitatiewijze gebruiker

Omdat Zachman geen vragenlijst heeft ingevuld, is het onduidelijk hoeveel gebruikers er zijn en welke dat zoal zijn. Naar onze eigen inschatting zijn er vele duizenden architecten die vertrouwd zijn met het Zachman Framework en ongetwijfeld zal een groot deel daarvan het framework ook daadwerkelijk gebruiken. Het Zachman Framework wordt verder niet ondersteund met stappen of tips. Het is aan de gebruikers zelf om te bepalen hoe zij het framework gebruiken, bijvoorbeeld in combinatie met andere methoden zoals TOGAF.

Werkwijze

Het Zachman Framework biedt zelf geen werkwijze. Daarom wordt het framework vaak in combinatie met andere methoden, zoals TOGAF, gebruikt.

Representatie- en modelleerwijze

Het Zachman Framework heeft geen representatie- en modelleerwijze. In de praktijk worden daar talen als UML of ArchiMate voor gebruikt.

Ondersteuningswijze

Het Zachman Framework kent zelf geen ondersteuningswijze. Er zijn wel tools die het Zachman Framework te ondersteunen, althans dat wordt beweerd.

Bruikbaarheid

Het sterke aan van het Zachman Framework is dat het volledig en waardevrij is en bovendien gegrondvest op sterke fundamenten. Zoals hierboven al aangegeven bevat het framework geen proces, maar het kan wel worden gecombineerd met meer stapsgewijze methoden zoals TOGAF.

Conclusie

Het Zachman Framework biedt een volledige structuur voor het beschrijven van onderdelen van de enterprise, waarbij die structuur is gegrondvest op de stevige fundamenten van de communicatie- en transformatiewetenschappen. In die zin is de structuur ook loepzuiver, waardevrij en tijdloos. Het Zachman Framework kent feitelijk geen tekortkomingen. Waar veel gebruikers het jammer vinden dat er geen methode achter zit, heeft Zachman die pretentie ook helemaal niet. Het Zachman Framework is zoals het is: een classificatieschema, niet meer en niet minder.